raz go widziałem

* * *

1. pl. blows.

2. (sytuacja, okoliczność) time; raz po raz l. za razem time after time; innym razem some other time; pewnego razu once; tym razem this time; na drugi raz next time; na razie (= tymczasem) for the time being; na razie! pot. see you!; na razie nie not yet; w każdym razie in any case, at any rate; w najlepszym razie at best; w najgorszym razie at worst; w przeciwnym razie otherwise, or else; w takim razie so, well then, in that case; w żadnym razie no way, by no means; w razie czego just in case; w razie pożaru in the event l. case of fire; w razie potrzeby if need be; w sam raz just fine l. right; przejść od razu do rzeczy get straight to the point; tak od razu offhand, just like that; trzeba było tak od razu mówić! why didn't you say so in the first place?!.

3. ( wielokrotność) time; (jeden) raz once; dwa razy twice; dwa razy dwa two times two; dwa razy więcej ( policzalne) two times more; ( niepoliczalne) twice as much; pierwszy raz first time; za pierwszym razem on the first go, at the first attempt; pierwszy raz słyszę I've never heard that before; raz na jakiś czas from time to time; raz na miesiąc/rok once a month/year, monthly/annually; po raz pierwszy for the first time; raz na zawsze for good, once and for all; raz czy dwa once or twice; raz w życiu once in a lifetime; ani razu not a single time; choć raz just once, just for once; ile razy? how many times?; jeszcze raz once again, once more; na raz at once; zerknij na to jeszcze raz take another look at it; nie raz, nie dwa many a time, more than once; od razu straightaway, at once; za każdym razem every time, each time, whenever.

1. (= kiedyś) once; raz go widziałem I saw him once.

2. (= wreszcie) at last.

3. (= ostatecznie) eventually, finally.

indecl. pot. (= jeden) one; raz, dwa, trzy... one, two, three...; raz dwa (= błyskawicznie) in no time.

- tylko raz only once

- zrobić coś raz/dwa razy/trzy razy to do sth once/twice/three times

- setki razy hundreds of times

- dwa razy większy/droższy twice as big/expensive

- trzy/dziesięć razy szybszy three/ten times as fast a. faster

- dwa razy więcej osób/czasu twice as many people/as much time

- sprzedał dom trzy razy drożej, niż kupił he sold the house for three times the price he paid for it

- półtora raza więcej wypadków niż rok temu one and a half times more accidents than last year

- podróż trwała kilka razy dłużej niż zwykle the journey lasted several times as long as usual

- sto a. tysiąc a. milion razy lepszy/większy przen. way better/bigger

- zrobiłbym to sto razy lepiej I’d do it way a. a hundred times better

- jest tysiąc razy przystojniejszy od brata he’s way more handsome than his brother

- choć a. chociaż raz chciałbym… just for once I’d like to…

- ile razy? how many times?

- ile razy mam powtarzać? how many times do I have to repeat myself?

- ile razy go widzę, zawsze wygląda na zadowolonego whenever I see him he looks happy, every time I see him he looks happy

- ileż to razy próbowałem go przekonać! how many times have I tried to convince him?

- to się zdarzyło już tyle razy, że… it already happened so many times that…

- pierwszy/drugi/ostatni raz a. po raz pierwszy/drugi/ostatni for the first/second/last time

- zawsze kiedyś jest ten pierwszy raz there’s always a first time

- kolejny raz a. po raz kolejny once again

- po raz ostatni widziałem go w… I last saw him in…

- kiedy z nim ostatni raz rozmawiałem… when I last talked to him…

- zrobiłem to po raz pierwszy i ostatni a. pierwszy i ostatni raz I did it for the first and (the) last time

- po raz setny a. nie wiem który for the umpteenth time pot.

- zrobić coś jeszcze raz a. raz jeszcze to do sth once more a. one more time

- nie raz (i nie dwa) more than once

- nie raz chodziliśmy tam razem we’ve been there together more than once

- raz czy dwa a. raz i drugi once or twice

- rozmawiałem z nim raz czy dwa I’ve talked to him once or twice

- ani razu not (even) once

- ani razu o niej nie wspomniał he never once mentioned her

- raz/dwa razy/trzy razy na godzinę once/twice/three times an hour

- raz na rok a. do roku once a year

- raz na sto lat once every one hundred years

- raz na dzień a. dziennie once a day

- raz na jakiś czas (every) once in a while

- coś takiego zdarza się tylko raz w życiu something like this happens only once in a lifetime

- raz na zawsze once and for all

- powiedziałem mu raz na zawsze, że… I told him once and for all that..

- było raz ciepło, raz zimno it was first warm and then cold

- wiodło im się raz lepiej, raz gorzej they had their ups and downs

- wiało raz z północy, to znowu z północnego wschodu the wind was changing from north to north-east

- raz po raz a. raz za razem (bez przerwy) over and over (again); (co jakiś czas) every now and then

- raz po raz spoglądał na zegarek every now and then he looked at his watch

- tym razem this time

- tym razem ci daruję I’ll let you off this time

- następnym razem a. na drugi raz next time

- następnym razem, kiedy go zobaczysz… next time you see him…

- poprzednim a. ostatnim razem the last time

- poprzednim razem, kiedy tu był… the last time he was here

- za pierwszym/drugim razem the first/second time round

- zdałem za trzecim razem I passed the test the third time round

- za każdym razem each a. every time

- trafiał za każdym razem he hit the target every time

- za każdym razem, kiedy go widzę… every time I see him…

- w takich razach in such cases

- w razie pożaru/wypadku in case of fire/accident

- w razie potrzeby if need be

- w razie, gdyby coś się stało/ktoś pytał in case something happens/somebody asks

- w razie czego if anything happens

- innym razem some other time

- pewnego a. jednego razu one day

- w każdym (bądź) razie in any case, anyway

- jest najlepszy, a w każdym razie tak uważa he’s the best, that’s what he thinks anyway

- w najgorszym/najlepszym razie at (the) worst/at best

- w przeciwnym razie otherwise

- w takim razie in that case

- w żadnym razie (nigdy) never; (pod żadnym pozorem) under no circumstances; (bynajmniej) by no means

- on w żadnym razie się nie zgodzi he will never agree

- proszę w żadnym razie z nimi nie rozmawiać you must not under any circumstances talk to them

- w żadnym razie nie uważam się za eksperta I don’t consider myself an expert by any means

- raz, dwa, trzy one, two, three

- raz byłem świadkiem ich kłótni once I saw them arguing

- była sobie raz królewna once upon a time there was a princess

- chciałbym, żeby to się już raz skończyło! I’d like it to be over at last

- jak już raz coś obiecam, to dotrzymuję słowa once I promise something I always keep my word

- jak już raz zaczniesz… once you start…

- nie zrobiłem tego, raz, że nie miałem czasu a dwa, że mi się nie chciało I didn’t do it, for one thing because I had no time, and for another because I didn’t feel like it

- jeden razy dwa one times two

- trzy razy pięć równa się piętnaście three times five is fifteen

- (jak) na razie nie ma niebezpieczeństwa there’s no danger at the moment

- „jak idzie?” – „na razie dobrze” ‘how is it going?’ – ‘so far, so good’

- na razie! (pożegnanie) see you later!

- no to na razie, chłopaki! see you, guys!

- od razu go poznał he recognized him right away

- od razu wiedziałem, że tak będzie I always knew it would be like that

■ zrobić coś raz, dwa a. raz-raz to do sth in no time

- raz się żyje! you only live once

- jak raz zadzwonił telefon pot. at that very moment the telephone rang

- w sam raz dla kogoś perfect for sb

- praca w sam raz dla informatyka the right kind of a. a perfect job for a computer expert

- spodnie były w sam raz the trousers fitted perfectly

- ostatni dzień miesiąca/roku the last day of the month/year

- ostatni z Romanowów the last of the Romanovs

- wyszła jako ostatnia she was the last to leave

- ostatni dom po prawej the last house on the right

- ostatnie szeregi falangi the rearmost ranks of a phalanx

- sala wypełniona do ostatniego miejsca a room filled to the last seat

- bilety wyprzedano do ostatniego miejsca every last ticket has been sold

- do ostatnich granic to the utmost (limit)

- pokój był zatłoczony do ostatnich granic the room was crowded to the utmost

- odwiedził mnie w ostatni czwartek he visited me last Thursday

- ostatnie Boże Narodzenie spędziłem w Rzymie I was in Rome last Christmas

- gdy ostatni raz leciałem samolotem… last time I flew…

- w ciągu ostatnich pięciu lat in the last a. past five years

- w ostatniej chwili at the very last minute

- ostatni gatunek worst quality

- był ostatnim uczniem w klasie he was bottom of the class

- postąpił jak ostatni głupek he acted like an utter fool

- on jest ostatnią osobą, którą wziąłbym do tej pracy he’s the last person I’d choose for the job

- to ostatnia rzecz, jaka przyszłaby mi na myśl it’s the last thing that would come into my head

- to jeden z ostatnich, którzy nadal podtrzymują tę tradycję he’s one of the last to still follow the tradition

- lubi psy i koty, szczególnie te ostatnie he likes dogs and cats, especially the latter

- ostatni z ostatnich the lowest of the low

- traktuje mnie jak jakąś ostatnią he treats me like dirt

- zwymyślać kogoś od ostatnich to call sb vile/the vilest (of) names

■ ostatnimi czasy a. w ostatnich czasach książk. lately, recently; latterly książk.

* * *

* * *

1. (= końcowy) last, final, endmost, hindmost; (o pociągu, autobusie) last; ( z rzędu) latter; (o seansie, lekcji) last, previous; ostatnie słowo the last word; mieć ostatnie słowo have the final say (in sth); ostatnie namaszczenie rel. extreme unction, last rites; ostatnia instancja prawn. last instance; ostatnia wieczerza Bibl. the Last l. Lord's Supper; ostatnia deska ratunku last resort, sheet anchor; ostatnia godzina the end; wybiła ostatnia godzina the end has come; ostatnia posługa (= chrześcijański pochówek) last rites; odłożony na ostatnią minutę ( o decyzji) postponed l. left until l. to the eleventh hour; na ostatnią chwilę at the last minute; z ostatniej chwili ( o informacji) just-in, (late-)breaking, up-to-the-minute; w ostatnim momencie in the nick of time; ostatnia szansa last chance l. opportunity; ostatni grosz bottom dollar, the l. sb's last penny; stawiać ostatni grosz na coś bet one's bottom dollar; być spłukanym do ostatniego grosza be down to one's last dollar; ostatni krzyk mody the latest fad l. thing l. trend l. craze, dernier cri, all the rage go, high style; ostatni toast grace cup; po raz ostatni for the last time; ostatnim razem last time; ostatni raz widziałem go... I last saw him...; śmiać się ostatni have the last laugh; ostatnia wola last will; prawn. will, last will and testament; ostatnie życzenie dying wish l. request; ostatnia odsłona the final curtain; ostatnia kropla (goryczy) the last straw; ostatnia prosta home stretch; ostatnia poprawka finishing stroke; ostatnimi czasy l. w ostatnich czasach recently, in recent years, lately; walczyć do ostatniej kropli krwi fight to l. till the very end, fight to the death; być na ostatnich nogach pot. be on one's last legs; jest na ostatnich nogach ( przed rozwiązaniem) she is far along on in her time; sala wypełniona do ostatniego miejsca full house; Adam jest ostatnią osobą, do której bym się zwrócił Adam is the last person I'd ask l. approach; zapięta na ostatni guzik dressed (up) to the nines, in perfect trim; dopiąć na ostatni guzik stitch sth up, sew sth up; oddałby ostatnią koszulę he'd give you l. away the shirt off his back; nasz konkurent nie powiedział jeszcze ostatniego słowa our rival still has the last word l. final say; rzucić ostatnie spojrzenie look one's last; wydać ostatnie tchnienie breathe one's last; do ostatniego tchu to one's dying death, to l. till the last.

2. (= najgorszy) meanest, out-and-out, last; (o miejscu, uczniu) last; zwymyślać od ostatnich revile sb in the grossest l. coarsest of terms, throw l. sling mud at sb, pull sb to pieces.

- sam to zrobiłeś? did you do it (by) yourself?

- drzwi same się zamknęły the door closed on its own

- samo się zagoi it’ll heal by itself

- samo się nie zrobi it won’t get done by itself

- musicie sami zdecydować you have to a. must decide for yourselves

- „jak samemu zbudować dom?” ‘how to build one’s own house?’

- sam z siebie of one’s own accord, without being asked

- (ona) sama z siebie nigdy nie zabiera głosu she never speaks up of her own accord a. without being asked

- nic nie dzieje się samo z siebie nothing happens by itself a. without a reason

- wszystko zawdzięczam samemu sobie I owe everything to my own efforts

- włosy jej się same kręcą her hair curls naturally

- był sam w domu he was alone a. on his own at home

- nie wolno jej samej wychodzić na ulicę she is not allowed to go out by herself a. on her own

- trudno jest żyć człowiekowi samemu it’s difficult a. hard living on your own a. living alone

- sam jeden all alone, all by oneself

- po śmierci rodziców została sama jedna when her parents died she was left on her own a. all alone

- słowo „bohater” pisze się przez sam h, nie przez ch the word ‘bohater’ is spelt with an h, not ch

- mieli same córki they had only daughters

- same nieszczęścia nas spotykają we’ve had a. met with nothing but trouble

- same zdolności nie wystarczą talent alone is not enough

- mówić prawdę, samą prawdę i tylko prawdę to tell the truth, the whole truth, and nothing but the truth

- w samym środku in the very centre, right in the middle

- na samym początku/końcu at the very beginning/end

- na samej górze/na samym dole at the very top/bottom, right at the top/bottom

- dom nad samym morzem a house right on the sea

- gałęzie zwisające do samej ziemi branches hanging right down to the ground

- w samo południe at midday, at high noon

- do samego rana right through to the morning

- sam sobie przeczysz you’re contradicting yourself

- sama tak powiedziała she said so herself

- sami sobie są winni they’ve only got themselves to blame

- mnie samego to zaskoczyło I was surprised myself

- samo miasto niczym szczególnym się nie wyróżnia the town itself is nothing special

- sam widzisz you can see for yourself

- sama widzisz, że to nie takie proste see, it’s not that easy

- sam zobacz see a. look for yourself

- sam powiedz you tell me

- sami powiedzcie, czy nie mam racji you tell me if a. that I’m wrong

- widziałem samego prezydenta I saw the president himself

- na samą myśl o tym chce mi się płakać the mere a. very thought of it makes me want to cry

- od samego zapachu robiło mu się niedobrze the very smell (of it) made him sick

- mamy takie same pióra we’ve got the same a. identical pens

- (on) ma taki sam kolor włosów jak jego brat his hair is the same colour as his brother’s

- twój kapelusz jest prawie taki sam jak mój your hat is practically the same as mine

- wszyscy mężczyźni są tacy sami all men are the same a. alike

- ten sam the same

- byli w tym samym wieku they were the same age

- ta sama kobieta, którą widziałem wczoraj the same woman (as a. that) I met yesterday

- Paryż jest wciąż ten sam Paris is just a. still the same

- to samo the same

- to samo dotyczy ciebie the same applies to you

- poproszę jeszcze raz to samo! (the) same again please!

- zrób to samo co wujek do the same as uncle (did)

- jeden i ten sam one and the same

- to jedna i ta sama osoba they are one and the same person

- jedno i to samo one and the same thing

- odwaga i brawura to nie jedno i to samo bravery and foolhardiness are not the same thing

- tak samo [traktować, uważać] the same

- tak samo będzie i tym razem it’ll be the same this time

- tak samo jak dwa lata temu just the same as two years ago

- są tak samo winni they are equally guilty

- zniknął tak samo nagle, jak się pojawił he vanished just as unexpectedly as he had appeared

- „muszę już iść” – „ja tak samo” ‘I’ve got to go’ – ‘me too’

- tyle samo (z policzalnymi) the same number, just as many; (z niepoliczalnymi) the same amount, just as much

- tyle samo pracowników, co rok temu the same number of a. just as many workers as last year

- tyle samo prawdy, ile kłamstwa the same amount of truth as lies

- mają tyle samo lat they’re (of) the same age

■ maleńkie sam na sam z kimś a little tête-à-tête with sb

- porozmawiać z kimś sam na sam to talk to sb one-on-one

- marzył, żeby zostać z nią sam na sam he dreamt of being alone with her

- sam nie zje i drugiemu nie da przysł. (she’s/he’s) a dog in the manger

- klimat, który sam przez się jest czynnikiem leczniczym the climate, which is itself a healing factor

- takie nastawienie jest samo przez się zrozumiałe taken by itself such an attitude is understandable

- to się rozumie samo przez się! it goes without saying!

- rozumie się samo przez się, że… that goes without saying that…

- samw sobie in itself

- dla niego praca jest celem samym w sobie work for him is an end in itself

- ten dokument sam w sobie nie stanowi dowodu in and of itself the document does not constitute evidence książk.

- tym samym in the process

- uzyskał obywatelstwo polskie, a tym samym prawo ubiegania się o to stanowisko he acquired Polish citizenship, thus a. thereby gaining the right to apply for the post

- widziałem go w którymś programie telewizyjnym I saw him on some television programme (or other)

- któryś z nas/z nich one of us/them

- któregoś dnia (w przeszłości) one day; (w przyszłości) one a. some day

- po raz któryś z rzędu a. któryś tam raz for the nth time (in a row)

- w roku tysiąc dziewięćset sześćdziesiątym którymś in nineteen-sixty-something

- trzydziesta któraś tam książka z tego cyklu the thirtieth-odd a. thirtieth or so book in the series

- kiedy wrócisz? when will you be back?

- kiedy jest koncert? when is the concert?

- kiedy kupiłeś ten samochód? when did you buy the car?

- nie pamiętam, kiedy go ostatni raz widziałem I don’t remember when I last saw him

- nie zauważyłem, kiedy wszedł I didn’t notice when he came in

- od kiedy since when, (for) how long

- wiem, że on mnie zdradza, ale nie wiem, od kiedy I know he’s unfaithful to me, but I don’t know since when

- od kiedy to z ciebie taki znawca? iron. since when have you been such an expert? iron.

- „od kiedy się znacie?” – „od roku” ‘how long have you known each other?’ – ‘for a year’

- od kiedy ci mówię, żebyś się ustatkował! how long have I been telling you to settle down!

- do kiedy until when, by when

- do kiedy obowiązywał ten zakaz? until when was this ban in force?, how long was this ban in force (for)?

- „biorę urlop” – „od kiedy do kiedy?” ‘I’m taking some leave’ – ‘from when until when?’

- do kiedy skończysz tłumaczenie? when will you finish the translation (by)?

- na kiedy to ma być gotowe? when does it have to be ready (by)?

- nie wiem, na kiedy są te bilety I don’t know when a. which day these tickets are for

- kiedy to się wraca do domu! już prawie północ what time do you call this for getting in? – it’s almost midnight pot.

- kula dosięgnęła go w chwili, kiedy wsiadał do samochodu the bullet hit him as a. when he was getting into the car

- kiedy oglądali mecz, ktoś zadzwonił do drzwi as a. while they were watching the match, someone rang the bell

- przyjdę po ciebie, kiedy skończę pracę I’ll call for you when I finish work

- od kiedy go poznała, wiele zmieniło się w jej życiu her life has changed a great deal since she met him

- kiedy się porówna programy obu partii, to... if a. when you compare the programmes of the two parties...

- wtedy, kiedy when

- zawsze włącza radio wtedy, kiedy chcę sobie poczytać he always turns the radio on when I want to read

- w dniu, kiedy... on the day when...

- zimą, kiedy jest mróz in winter, when there are sub-zero temperatures

- teraz, kiedy... now that...

- teraz, kiedy najgorsze jest już za nami now that the worst is behind us

- kiedy tylko (zaraz jak) as soon as; (kiedykolwiek) whenever

- kiedy tylko przyszedł, zabrał się do sprzątania as soon as he came, he started cleaning

- kiedy tylko mam czas, chodzę na spacery whenever I have (the) time, I go for walks

- zabierz mnie kiedy ze sobą take me with you some time a. one day

- widziałeś go kiedy? have you ever seen him?

- dyskutują, kiedy tu trzeba szybko podjąć decyzję they’re talking all the time, when what we need is a quick decision

- dużo zarabia, cóż, kiedy wszystko przepuszcza he earns a lot, but what of it if a. when he blows it all? pot.

- kiedy jesteś taki ciekawy, to... if you really want to know,... iron.

- jak mam się uczyć, kiedy nie mam tej książki how am I to study when a. if I haven’t got the book?

- „miałeś posprzątać w swoim pokoju” – „kiedy już posprzątałem” ‘you were supposed to tidy up your room’ – ‘but I’ve already done it’

■ kiedy indziej some other time

- kiedy niekiedy now and then, from time to time

- mało a. rzadko kiedy rarely, hardly ever

- rzadko kiedy są tu takie tłumy it’s rare for there to be such a crowd here

- (on) rzadko kiedy pisze he hardly ever writes

* * *

* * *

when; kiedy się zobaczymy? when do we meet next?; kiedy bądź whenever, any time; kiedy indziej some other time; kiedy tylko as soon as; rzadko kiedy hardly ever; od kiedy? since when?; do kiedy? till when?; na kiedy? by when?

1. (= gdy) when; kiedy już byłem gotowy when I was (finally) ready, once ready; spałem już, kiedy zadzwonił telefon I was sleeping, when the phone rang.

2. (= skoro) as, since; kiedy już zdecydowałeś się na ten wyjazd, nie zapomnij o ubezpieczeniu as you decided to take this trip, don't forget about the insurance.

3. (= podczas gdy) while.

- mimo deszczu/trudności in spite of a. despite the rain/difficulties

- mimo późnej pory dworzec tętnił życiem in spite of a. despite the late hour, the station was bustling with life

- wyszedł z domu mimo zakazu he went out despite having been told not to

- mimo wszystkich niedociągnięć plan został przyjęty notwithstanding all its shortcomings, the plan was accepted książk.

- mówiła doskonale po polsku, mimo że spędziła za granicą całe dzieciństwo she spoke impeccable Polish, despite having spent her entire childhood abroad

- widziałem go wcześniej tylko raz, mimo to od razu go poznałem I had seen him only once before, yet I recognized him immediately; I had seen him only once before, nonetheless, I recognized him immediately

- mimo wszystko była szczęśliwa despite everything she was happy, she was happy in spite of everything

- mimo wszystko ich lubię I (still) like them all the same a. for all that; I like them nevertheless książk.

* * *

* * *

+ Gen. in spite ( czegoś of sth) despite ( czegoś sth); mimo wszystko in spite of all; mimo woli unwittingly, inadvertently, unawares; mimo to still, even so, despite (all) that.

although, though; mimo że (even) though; postanowiliśmy zostać, mimo że było już bardzo późno we decided to stay, even though it was very late.

przest. past; Adam przeszedł mimo niezauważony Adam walked past unnoticed.

- nasza niedomagająca babka/ciotka our ailing grandmother/aunt

- niedomagał, kiedy go ostatni raz widziałem he was in poor health when last I saw him

- niedomagać na serce/żołądek to have heart/stomach problems

- od niedawna zaczął niedomagać na nerki he’s recently begun to have problems with his kidneys

- mama poważnie niedomaga na serce mum suffers from serious heart problems

- nasza niedomagająca energetyka/firma our ailing a. struggling power industry/company